Học văn không khó

MUA NHÀ - NAM CAO

I. ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu:

MUA NHÀ (Nam Cao)

(Tóm lược phần đầu truyện: Nhân vật tôi tâm sự với anh Kim- một người bạn, về nỗi bực tức, hối hận, ê chề của mình sau khi mời các bạn đến chơi nhà. Đó là một cái lều ẩm thấp, tối tăm, bẩn thỉu. Trong nhà, con bé lớn ốm, nằm trên cái võng nhuộm nâu, căng từ đầu nọ đến đầu kia, chắn cả lối đi, dưới chân nó là vũng bùn to tướng được tạo ra từ bãi nôn của nó quện với nền đất. Thu xếp mãi, ngôi nhà cũng chỉ đủ chỗ cho cho bốn người ngồi trên giường và hai người còn lại phải “đứng cho mát”, vợ anh ta phải bế đứa con út sang nằm nhờ nhà hàng xóm. Anh không khỏi hổ thẹn khi so sánh với những lần đến thăm nhà của các bạn, những ngôi nhà rộng rãi và tiện nghi. Nhân vật tôi biết mình còn khổ nữa vì không đủ tiền làm nhà. Một tai nạn xảy ra, đó là cơn bão tháng chín bất ngờ ập tới khiến ngôi nhà bằng tre ọp ẹp ụp xuống như một người già khuỵu gối không thể đứng lên được nữa, vườn cau và mía sắp thu hoạch cũng bị mưa bão tàn phá. Đúng lúc ấy thì một người thua bạc mời anh mua ngôi nhà gỗ của ông ta với giá ba trăm bạc. Đó là một cái giá rất hời. Người bán nhà là người nhiều công nợ, lại góa vợ, một mình nuôi hai con nhỏ và mới thua xóc đĩa đến hai trăm bạc. Bị chủ nợ đòi rát quá, anh ta đành phải bán nhà để trả nợ và lấy vốn chơi hòng gỡ gạc. Nhân vật tôi không muốn lợi dụng lúc người kia lâm cảnh khốn cùng để mưu lợi cho mình nên khuyên nhủ người kia. Nhưng người kia đã quyết tâm bán nhà, nếu anh không mua, họ cũng bán cho người khác. Đang cần nhà, nhân vật tôi đã huy động hết số tiền anh có và vay lãi để mua.)

[…]Chưa có thợ. Sau ngày bão, thợ làm nhà bận lắm. Cái nhà ba bốn hôm sau vẫn chưa dỡ được. Một người bà con với tôi, một buổi tối đến nhà ông nhạc tôi mà bảo tôi:

– Anh nên liệu dỡ phắt về. Ba trăm bạc của anh, nó nướng hết cả rồi. Vừa ở nhà ra chúng nó biết nó có một số tiền to, chúng nó đã thịt cu cậu hơn trăm bạc. Cu cậu còn nhiều nợ lắm. Vườn cũng cố mất rồi. Nếu anh không dỡ nhà ngay, nó thua quá, đi đâu mất sợ lôi thôi cho mình.

Có thể. Nếu tôi chậm dỡ, sợ người khác hớt tay trên. Đã đành rằng mình mua bán có làm văn tự. Nhưng tiền tôi đã cạn. Không lẽ lúc ấy còn kiện nhau. Vậy tôi phải cố thuê cho được thợ. Chỉ ngày mai là dỡ luôn.

Ngày hôm sau. Chúng tôi đến nhà hắn thì thấy hắn đang nằm thườn trên một cái giường tre, chiếu rách và bẩn thỉu. Đứa bé ngồi ngay dưới đất ôm lấy cái chân giường, rên. Nó đau bụng từ sáng sớm. Đứa con lớn vừa cạu nhạu vừa đấm lưng em thùm thụp. Tôi chào hắn. Hắn khẽ hé môi đáp lại chúng tôi nhìn nhau ngượng nghịu như hai kẻ thù nhìn nhau. Sao lại thế? Tôi không dám nhìn lâu hai đứa con của hắn. Hình như tôi thẹn với lòng tôi thế nào….

Tôi nhìn xuống đất mà bảo hắn:

– Bác làm ơn cho tôi dọn đồ đạc để cho người ta dỡ….

Hắn cười chua chát:

– Đồ đạc thì có gì mà dọn? Chỉ có một cái giường này. Cứ quăng bố nó ra ngoài kia cho tôi, rồi dỡ đi.

Hắn đứng dậy mà bảo con:

– Chúng mày cũng đứng lên. Sang nhà bác Vi nằm nhờ.

Con chị phải quát, gắt gỏng với em một lúc, hai đứa mới lếch thếch cõng được nhau sang nhà bác Vi. Vẫn một đứa lạu bà lạu bạu, một đứa oằn oại rên la. Thợ trèo lên mái, dỡ gianh quăng xuống. Tôi ngồi ở sân, trông họ…

Một lúc sau, chẳng biết đã gửi em cho ai được, đứa con gái lân la gần tôi, xem dỡ nhà. Tôi có dịp trông gần nó. Nó gầy ốm quá. Cổ tay, cổ chân chỉ con con. Mặt chau chau. Quần áo rách lượt thượt. Răng của nó cứ nhe ra một cách thương hại lắm. Tự nhiên tôi ngán ngẩm. Tôi thở dài một tiếng. Rồi tôi buột mồm hỏi nó:

– Từ sáng tới giờ, em đã có gì ăn chưa?

Nó không đáp, chỉ lắc đầu uể oải. Hình như nó đang bận nghĩ ngợi điều gì. Mắt nó nheo lại. Cái mặt nó cứ cau cau. Có lẽ chỉ vì nắng quáng. Nhưng tôi thấy nó có vẻ thù ghét tôi lắm. Tôi nhắc thầm trong trí: ta không mua thì người khác …

Những mè, rui đã xong rồi. Người thợ mộc bắt đầu tháo gỗ. Tiếng dùi đục kêu chan chát. Những tiếng rắn chắc vang lên, lộng óc. Tôi thấy con bé bừng mắt. Nó không nhe răng ra nữa. Đôi môi nó bụm lại. Hai má nó phình ra một chút. Cứ thế, nó chẳng nói chẳng rằng, chạy bình bịch sang nhà hàng xóm. Nó định làm gì vậy? Lòng tôi thắc mắc nỗi lo không rõ rệt. Bỗng tôi nghe một tiếng trẻ con khóc nức nở và hờ:

– Mẹ ơi!…

Tim tôi động một cái giống như bước hụt. Rồi nó đập loạng choạng. Tôi hơi lảo đảo. Bây giờ thì tôi không lẩn trốn những ý nghĩ của tôi được nữa. Tôi ác quá! Tôi ác quá! Tôi phải thú với tôi nhiều rồi…

Phải, tôi ác quá, anh Kim nhỉ. Rồi đây, hối hận sẽ toả một bóng đen vào trong cái nhà mới của tôi, rộng rãi và sạch sẽ hơn cái trước. Những chiều đông lạnh lẽo, một con thạch sùng nấp trên một cái xà ngang, sẽ tặc lưỡi nhắc cho tôi biết: Tôi ác quá! Tôi ác quá!… Nhưng mà thôi anh Kim ạ! Nghĩ ngợi làm gì nữa? Ở cảnh chúng ta lúc này, hạnh phúc cũng chỉ là một cái chăn hẹp. Người này co thì người kia bị hở. Đâu phải tôi muốn tệ? Nhưng biết làm sao được? Ai bảo đời cứ khắt khe vậy? Ai bảo đời cứ khắt khe vậy?

(Tiểu thuyết thứ Bảy, số 445, ngày 13-8-1943)

PHẦN 1: TRẢ LỜI CÂU HỎI

Trả lời câu hỏi:

Câu 8 (0.5điểm): Nhân vật tôi cảm thấy thế nào sau khi nghe tiếng khóc nức nở và hờ “Mẹ ơi!…” của cháu bé?

Câu 9 (1.0 điểm): Anh/chị có đồng tình với suy nghĩ của nhân vật trong văn bản: “Ở cảnh chúng ta lúc này, hạnh phúc cũng chỉ là một cái chăn hẹp. Người này co thì người kia bị hở.”

Câu 10 (1.0 điểm): Anh/chị suy nghĩ gì về những điều làm nên niềm hạnh phúc thực sự trong cuộc sống. (thể hiện bằng đoạn văn khoảng 5- 7 dòng)

PHẦN II. LÀM VĂN (4,0 điểm)

Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật trong tác phẩm trên.

Phần viết

Gợi ý câu trả lời:

PHẦN I: TRẮC NGHIỆM + TỰ LUẬN

Câu 1: A

Câu 2: C

Câu 3: D

Câu 4: A

Câu 5: D

Câu 6: C

Câu 7: D

Câu 8 (0.5điểm): Nhân vật tôi cảm thấy “Tim tôi động một cái giống như bước hụt. Rồi nó đập loạng choạng. Tôi hơi lảo đảo” sau khi nghe tiếng khóc nức nở và hờ “Mẹ ơi!…” của cháu bé?

– Bày tỏ quan điểm: đồng tình/ không đồng tình.

– Lí giải:

+ Nếu đồng tình: Trong cuộc sống còn nhiều bộn bề, khó khăn, con người phải luôn tranh đấu, giành giật để mưu cầu cho mình một cuộc sống tốt hơn. Do đó, hạnh phúc của người này đôi khi lại là nỗi bất hạnh của người khác.

+ Nếu không đồng tình: Con người chỉ hạnh phúc thực sự khi những người xung quanh mình cũng hạnh phúc. Những người có lương tâm sẽ không thể vui trên nỗi đau khổ của người khác. Vì thế, mỗi chúng ta phải biết quan tâm, sẻ chia và không ngừng vươn lên trong cuộc sống để lan tỏa niềm hạnh phúc tới mọi người.

Câu 10 (1.0 điểm): Anh/chị suy nghĩ gì về những điều làm nên niềm hạnh phúc thực sự trong cuộc sống. (thể hiện bằng đoạn văn khoảng 5- 7 dòng)

– Giải thích: niềm hạnh phúc thực sự là niềm vui, sự thỏa mãn được cảm nhận từ chính mình và những người xung quanh.

– Những điều làm nên niềm hạnh phúc thực sự: sống chân thành; yêu thương, giúp đỡ những người xung quanh; không ích kỉ, vụ lợi; nỗ lực vươn lên và khao khát cống hiến hết mình; cùng chung tay đấu tranh với cái xấu để cuộc sống tốt đẹp hơn…

PHẦN 2: LÀM VĂN (Đảm bảo các luận điểm cơ bản dưới đây, yêu cầu hướng dẫn chi tiết)

1. Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm và phương diện nghệ thuật của tác phẩm mà bài viết sẽ tập trung làm rõ.

– Nam Cao là nhà văn hiện thực xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại. Tác phẩm của ông có giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc. Truyện ngắn “Mua nhà” đăng trên Tiểu thuyết thứ Bảy, số 445, ngày 13-8-1943 là một tác phẩm xuất sắc của ông viết về đề tài người trí thức tiểu tư sản.

– Tác phẩm phản ánh về những góc khuất đầy nghiệt ngã của xã hội, lột tả một cách sâu sắc tâm trạng của con người khi bị cái đói, cái nghèo, cái khổ dồn vào đến bước đường cùng. Nhưng có lẽ chính cái cách mà tác giả lựa chọn ngôi kể và điềm nhìn trần thuật đã trở thành điểm sáng của tác phẩm, giúp người đọc nhìn nhận rõ hơn về những giá trị tư tưởng, những thông điệp mà Nam Cao muốn gửi gắm.

2. Thân bài:

* Mô tả và đánh giá cách nhà văn kiến tạo truyện (câu chuyện, cách tổ chức mạch truyện)

– “Mua nhà” được viết dưới dạng bức thư của nhân vật tôi gửi cho anh Kim- một người bạn để giãi bày tâm sự của mình về sự áy náy khi mời các bạn đến chơi thăm căn nhà tồi tàn của mình và chuyện anh đã mua nhà mới của một con nợ bạc với giá 300 đồng. Chuyện chả có gì đáng nói nhưng biệt tài của Nam Cao chính là ở chỗ, từ những câu chuyện nhỏ bé, vụn vặt, ông đã đặt ra những vấn đề có ý nghĩa xã hội lớn lao.

– Mạch kể của truyện được tổ chức theo trình tự thời gian.

* Chỉ ra đặc điểm của người kể chuyện trong truyện ngắn (ngôi kể, điểm nhìn)

– Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, người kể chuyện là nhân vật tôi- một người trí thức nghèo.

– Điểm nhìn trần thuật của truyện kể có sự kết hợp giữa điểm nhìn bên ngoài và điểm nhìn bên trong của người kể chuyện, đồng thời cũng là nhân vật.

* Phân tích vai trò của ngôi kể, điểm nhìn và lời trần thuật trong việc khắc họa nhân vật

– Việc lựa chọn ngôi kể như vậy giúp người đọc cảm thấy câu chuyện thật gần gũi, chân thực.

– Điểm nhìn bên ngoài của người kể chuyện thể hiện qua những lời quan sát, miêu tả về ngôi nhà, cảnh sống của mình và thái độ của các bạn khi chứng kiến cảnh đó. Điều đó cho thấy, nhân vật tôi là người nhạy cảm, tinh tế, ý thức rõ về hoàn cảnh của mình. Còn điểm nhìn bên trong giúp ta thấy được những xung đột tâm lí của nhân vật. Đó là tâm trạng đau đớn, xót xa cho tình cảnh của bản thân và tình cảnh của người bán nhà. Điều đó giúp ta thấy được nhân vật tôi là người giàu tình yêu thương, luôn cảm thông, thấu hiểu nỗi đau khổ của những người xung quanh.

* Đánh giá hiệu quả của nó (Chỉ ra mối liên hệ giữa người kể chuyện trong tác phẩm và nhà văn)

– Người kể chuyện xưng tôi khiến người đọc có cảm giác như đó là sự hiện thân của chính tác giả. Nam Cao đã từng trải qua nhiều nghề khác nhau, nếm trải cảnh sống cơ cực của người trí thức nghèo nên ông hiểu cảnh ngộ của nhân vật tôi. Nhà văn hiểu thấu tâm lí của nhân vật và diễn tả thật cụ thể, chân thực qua ngòi bút sắc sảo của mình. Ông gửi gắm vào đó triết lí về hạnh phúc. Triết lí đó bề ngoài có vẻ lạnh lùng, chua chát nhưng chứa đựng bên trong sự thấu hiểu lẽ đời của một nhà văn giàu lòng nhân đạo. Đằng sau giọng kể buồn thương, chua chát, ta có thể cảm nhận nỗi trăn trở của nhà văn về những vấn đề của nhân sinh.

3. Kết bài: Khẳng định giá trị nghệ thuật của tác phẩm truyện

– Bằng nghệ thuật tự sự độc đáo, “Mua nhà” tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Nam Cao: luôn đi sâu phản ánh tấn bi kịch tinh thần trong thế giới nội tâm của nhân vật để từ đó phát hiện và đề cao bản chất tốt đẹp của con người. Truyện có giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo sâu sắc.

– Truyện còn gửi gắm đến người đọc triết lí sâu sắc về hạnh phúc, gợi cho người đọc những suy nghĩ về điều làm nên hạnh phúc thực sự của con người.