Học văn không khó

CHÍ PHÈO - NAM CAO
I. ĐỌC – HIỂU (6,0 điểm)
Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu:
Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu chửi trời, có hề gì? Trời có của riêng nhà nào? Rồi hẳn chửi đời. Thế cũng chẳng sao: Đời là tất cả nhưng cũng chẳng là ai. Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại. Nhưng cả làng Vũ Đại ai cũng nhủ: “Chắc nó trù mình ra!”. Không ai lên tiếng cả. Tức thật! Ồ thể này thì tức thật! Tức chết đi được mất! Đã thế, hắn phải chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn. Nhưng cũng không ai ra điều. Mẹ kiếp! Thế thì có phí rượu không? Thế thì có khổ hắn không? Không biết đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn cho hẳn khổ đến nông nỗi này! A ha! Phải đấy hắn cứ thế mà chửi, hắn chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chí Phèo? Mà có trời biết! Hắn không biết, cả làng Vũ Đại cũng không ai biết.

Một anh đi thả ống lươn, một buổi sáng tinh sương đã thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong cái váy đụp để bên một lò gạch bỏ không, anh ta rước lấy và đem cho một người đàn bà góa mù. Người đàn bà góa mù này bản hắn cho một bác phó cối không con và khi bác phó cối này chết thì hẳn bơ vơ, hết đi ở cho nhà này lại đi ở cho nhà nọ.

Năm hai mươi tuổi, hắn làm canh điền cho ông lý Kiến, bây giờ cụ bá Kiến, ăn tiên chỉ làng. Hình như, có mấy lần bà ba nhà ông lý, trẻ lắm mà lại hay ốm lửng, bắt hắn bóp chân, hay xoa bụng, đấm lưng gì đấy. Người ta bảo ông lý ra đình thì hách dịch, cả làng phải sợ, mà về nhà phải sợ cái bà ba còn trẻ này. Người bà ấy phốp pháp, má bà ấy hây hây, mà ông lý thì hay đau lưng lắm; người có bệnh đau lưng thì hay sợ vợ mà chúa đời là khoẻ ghen. Có người bảo ông lý ghen anh canh điền khoẻ mạnh mà sợ bà ba không dám nói. Có người thì bảo anh canh điền ấy được bà ba quyền thu quyền bổ trong nhà tin cẩn nên lấy trộm tiền trộm thóc nhiều. Mỗi người nói một cách. Chẳng biết đâu mà lần. Chỉ biết một hôm Chí bị giải huyện rồi nghe đâu phải đi tù. Không biết tù mấy năm, nhưng hắn đi biệt tăm bảy, tám năm, rồi một hôm, hắn lại lù lù ở đâu lần về.

Hắn về lớp này trông khác hẳn, mới đầu chẳng ai biết hắn là ai. Trông đặc như thằng săng đá! Cái đầu thì trọc lốc, cái răng cạo trắng hơn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết! Hắn mặc quần áo nái đen với cái áo tây vàng. Cái ngực phanh đầy những nét chạm trổ rồng, phượng với một ông tướng cầm chùy, cả hai cánh tay cũng thế. Trông gớm chết!
Hắn về hôm trước, hôm sau đã thấy ngồi ở chợ uống rượu với thịt chó suốt từ trưa đến xế chiều. Rồi say khướt, hắn xách một cái vỏ chai đến cổng nhà bá Kiến, gọi tận tên tục ra mà chửi. Cụ bá không có nhà. Thấy điệu bộ hung hăng của hắn, bà cả đàn bà hai, bà hai thúc bà ba, bà ba gọi bà tư, nhưng kết cục chẳng
bà nào dám ra nói với hắn một vài lời phải chăng. Mắc cái phải cái thằng liều lĩnh quá, nó lại say rượu, tay nó lại lăm lăm cầm một cái vỏ chai, mà nhà lúc ấy toàn đàn bà cả... Thôi thì cứ đóng cái cổng cho thật chặt, rồi mặc thấy cha nó, nó chửi thì tại liền miệng đấy, chửi thì lại nghe! Thành thử chỉ có ba con chó dữ với một
thằng say rượu!... Thật là ầm ĩ! Hàng xóm phải một bữa điếc tai, nhưng có lẽ trong bụng thì họ hả: xưa nay họ mới chỉ được nghe bà cả, bà hai, bà ba, bà tư nhà cụ bá chửi người ta, bây giờ họ mới thấy người ta chửi lại cả nhà cụ bá. Mà chửi mới sướng miệng làm sao! Mới ngoa ngắt làm sao. Họ bảo nhau: Phen này cha con thằng bả Kiến đố còn dám vác mặt đi đâu nữa! Mồ mả tổ tiên đến lộn lên mất. Cũng có người hiền lành hơn bảo: “Phúc đời nhà nó, chắc ông lý không có nhà...”. Ông lý đây là ông lý Cường, con giai cụ Bá nổi tiếng là hách dịch, coi người như rơm rác. Phải ông lý Cường thử có nhà xem nào! Quả nhiên họ nói có sai đâu. Đấy, có tiếng người sang sảng quát: “Mày muốn lôi thôi gì?... Cái thằng không cha không mẹ này! Mày muốn lôi thôi gì?...” Đã bảo mà! Cái tiếng quát tháo kia là tiếng lý Cường. Lý Cường đã về! Lý Cường đã về! Phải biết... A ha! Một cái tát rất kêu. Ôi! Cái gì thế này? Tiếng đấm tiếng đá nhau bình bịch. Thôi, cứ gọi là tan xương! Bỗng “choang” một cái, thôi phải rồi, hẳn đập cái chai vào cột cổng... ồ hắn kêu! Hẳn vừa chửi vừa kêu làng như bị người ta cắt họng. Ô hẳn kêu!
- Ối làng nước ơi! Cứu tôi với... Ối làng nước ôi! Bố con thằng bá Kiến nó đâm chết tôi! Thằng lý Cường nó đâm chết tôi rồi, làng nước ôi!...
Và họ thấy Chí Phèo lăn lộn dưới đất, vừa kêu vừa lấy mảnh chai cào vào mặt. Máu ra loe loét trông gớm quá! Mấy con chó xông vào quanh hắn, sủa rất hăng. Lý Cường hơi tái mặt, đứng nhìn mà cười nhạt, cười khinh bỉ. Hừ! Ngỡ là gì, chẳng hoá ra nằm ăn vạ! Thì ra hắn định đến đây nằm vạ!
(Trích Chí Phèo - Nam Cao)

Lựa chọn đáp án đúng (Mỗi câu 0.5 điểm):

Câu 8 (0.5 điểm): Chí Phèo chửi những ai? Theo anh/chị đó có phải tiếng chửi của một kẻ hoàn toàn say? Vì sao?
Câu 9 (1.0 điểm): Xác định một biện pháp tu từ trong văn bản. Nêu tác dụng của BPTT ấy.
Câu 10 (1.0 điểm): Viết đoạn văn (6-8 dòng) nhận xét về nguồn gốc, lai lịch của Chí Phèo.
II. LÀM VĂN (4.0 điểm).
Anh/chị hãy viết bài văn (khoảng 500 chữ) phân tích, đánh giá nét đặc sắc về nghệ thuật tự sự của văn bản trên.

Phần viết

Gợi ý câu trả lời:

Câu 1	Câu 2	Câu 3	Câu 4	Câu 5	Câu 6	Câu 7
B	B	C	C	A	B	C

Câu 8:

Đối tượng chửi: đời - trời - cả làng Vũ Đại - ai không chửi nhau với hắn - đứa
chết mẹ đẻ ra hắn.
- Đây là tiếng chửi của kẻ nửa say nửa tỉnh bởi các đối tượng được sắp xếp từ khái
quát đến cụ thể, đối tượng cuối cùng dường như là kẻ thù của cuộc đời Chí Phèo.

Câu 9:

- BPTT liệt kê (cái răng cạo trắng hớn, cái mặt đen mà cơng cơng, hai mắt gườm
gườm ...).
câu hỏi
- Tác dụng: nhấn mạnh sự thay đổi to lớn của CP sau khi ra tù, thái độ của nhà văn...

Câu 10. Viết đoạn văn theo suy nghĩ của HS.

II. LÀM VĂN

1. Mở bài:
- Nam Cao là nhà văn nặng lòng với những người nông dân vất vả, trăn trở với nỗi
đời đau khổ của họ. Chí Phèo là một tác phẩm kiệt tác thể hiện sâu sắc điều đó.
- Đoạn văn miêu tả sự tha hóa của Chí Phèo sau khi ra tù và cũng phần nào bộc lộ
nghệ thuật tự sự điêu luyện trong tài năng viết truyện ngắn của Nam Cao.
2. Thân bài:
* Giới thiệu chung tác giả, tác phẩm
* Giới thiệu cụ thể một số yếu tố nổi bật mà bài viết phân tích, đánh giá.
- Ngôi kể, điểm nhìn
- Nghệ thuật kể chuyện tài tình
- Khả năng miêu tả sinh động
- Giọng điệu đa thanh (dửng dưng nhưng cũng đằm thắm yêu thương).
* Phân tích cái hay, cái đẹp của các yếu tố đã nêu:
- Ngôi kể, điểm nhìn: người kể chuyện ngôi thứ 3 của người kể chuyện toàn tri với
điểm nhìn phức hợp: khi là điểm nhìn của tác giả - người kể chuyện, khi là điểm
nhìn của dân làng Vũ Đại, khi là điểm nhìn bên trong và bên ngoài của nhân vật,
điểm nhìn thời gian đi từ hiện tại - quá khứ - hiện tại....
- Nghệ thuật kể chuyện tài tình:
+ Nhà văn mở đầu câu chuyện bằng tiếng chửi của Chí Phèo khi anh đã ở đỉnh điểm của sự tha hóa, bắt đầu ở chỗ thường các nhà văn khác kết thúc. Tiếng chửi cất lên, kích thích người đọc tiếp tục kiếm tìm lí do của sự tha hóa (Đối tượng chửi: đời - trời - cả làng Vũ Đại - ai không chửi nhau với hắn - đứa chết mẹ đẻ ra hắn 🡪 Đây là tiếng chửi của kẻ nửa say nửa tỉnh bởi các đối tượng được sắp xếp từ khái quát đến cụ thể, đối tượng cuối cùng dường như là kẻ thù của cuộc đời Chí Phèo. Tiếng chửi là phản ứng của một con người đang đau đớn, bất mãn với đời. Hắn ít nhiều ý thức được sự bạc bẽo, phũ phàng, bất hạnh của cuộc đời dành cho hắn. Tiếng chửi cũng cho thấy Chí Phèo đang cô độc. Chửi bới là con đường để hắn giao tiếp với cộng đồng, để đối thoại với cõi người...là tiếng nói đau thương của một con người nhiều ý thức được bi kịch của cuộc đời mình).
+ Nam Cao vừa miêu tả hiện tại đồng thời lồng vào các chi tiết của quá khứ, giúp
người đọc hiểu rõ hơn cuộc đời, số phận của Chí Phèo.
- Khả năng miêu tả sinh động: thành công đặc biệt của văn bản là Nam Cao đã
khắc họa được chân dung Chí Phèo sau khi ra tù - một nhân hình dị hợm, khác
thường, một ngoại hình khiến bất cứ ai nhìn thấy cũng phải bất ngờ và khiếp đảm,
một nhân tính méo mó, tha hóa đến cùng cực.
+ Nhân hình được mô tả bằng một số từ ngữ, hình ảnh đặc biệt: Cái đầu thì trọc lốc,
cái răng cạo trắng hơn, cái mặt thì đen mà rất cơng cơng, hai mắt gườm gườm
trông gớm chết
+ Nhân tính: say rượu, chửi bới, rạch mặt ăn vạ....

=> Bằng ngòi bút miêu tả tài tình khiến cho hình tượng nhân vật hiện lên vừa cụ
thể, sinh động, vừa chân thực.
- Giọng điệu đa thanh - dửng dưng nhưng cũng đằm thắm yêu thương:
+ Giọng dửng dưng khi tái hiện cảnh Chí Phèo vừa đi vừa chửi trong cơn say. Ông đang kể chuyện chửi nhau nhưng không hề bộc lộ chút cảm xúc của người chứng
kiến, miêu tả hết sức khách quan.
+ Giọng đằm thắm yêu thương lúc miêu tả tuổi thơ bất hạnh của Chí Phèo ...
* Đánh giá về vai trò, tác dụng của các yếu tố ấy trong văn bản
- Các yếu tố góp phần tạo nên một hình tượng Chí Phèo tha hóa sinh động, chân
thực, tạo nên tính đa thanh, đa giọng điệu cho tác phẩm....
- Người đọc cảm thông với Chí nhiều hơn là trách móc, căm hận.
- Thể hiện được tấm lòng nhân đạo sâu sắc của Nam Cao.
3. Kết bài
- Các yếu tố nghệ thuật trên là điều không thể thiếu trong việc tạo nên một tác phẩm Chí Phèo bất hủ.
- Cái đọng lại cuối cùng trong người đọc muôn đời là anh Chí đáng thương từ khi
sinh ra cho đến khi từ giã cõi đời...